W 1801 roku w Leszczyńcu (niem. Haselbach) rozpoczęło działalność gwarectwo¹ „Frohe Erwartung”. W tłumaczeniu na język polski gwarectwo nosiłoby nazwę "Radosne (pomyślne) oczekiwanie". Wydrążyło ono w zboczach góry Bobrzak² krótką sztolnię i szyb. W trakcie trwania tych prac napotkano na ślady dawnych wyrobisk. Rud jednak nie znaleziono. W 1803 roku pracowało tu już tylko dwóch ludzi i w tym samym roku roboty zostały wstrzymane [1]. U wylotu sztolni znajdują się dziś ślady niewielkich zwałów.
Johann Adam Valentin Weigel – dawny pastor z Leszczyńca – w swojej książce wydanej w 1802 r. w Berlinie (patrz spis lit.) wspominał, że w tym samym czasie, gdy powstała sztolnia "Frohe Erwartung", założono również kopalnię "Reders Glück" w Kowarach oraz "Die rothe Zeche" w Czarnowie [3].
W 1831 r. kopalnię "Frohe Erwartung" zakwalifikowano do miejsc występowania łupków łyszczykowych, łupków hornblendowych, łupków ilastych oraz szarogłazów. Na tamten moment hałdę wyrobiska na Bobrzaku lokalizowano na wysokości 2381 stóp, a więc ok. 726 m n.p.m., co zapewne nie jest zbyt dokładną lokalizacją [2].
Złoże z kopalni "Frohe Erwartung" związane było ze strefą silnie strzaskanych tektonicznie zlepieńców. W skałach tych tkwiły różnej wielkości otoczaki rudne, utworzone głównie z równolegle ułożonych i niekiedy spękanych osobników pirytu. Obok tego rodzaju skupień spotykano utwory których jądro stanowił ciemny piryt otoczony koliście lub wstęgowo pirytem jasnym. Z pirytem współwystępował chalkopiryt i galena. Minerały te wypełniały szczeliny spękań w jego skupieniach oraz tworzyły otoczki wokół ziaren pirytu. Tkwiące w galenie duże ziarna sfalerytu powstały prawdopodobnie wskutek rozpadu roztworów stałych, gdyż, widoczne w nich były wrostki galeny. Galena zawierała w sobie również wrostki arsenopirytu i rzadko występującego tetraedrytu antymonowego. W niektórych miejscach wśród kruszców widoczne były liczne, drobne kulki pirytu młodszej generacji, swoim wyglądem przypominające utwory pirytowe, powstające poprzez wyschnięcie żelu (melnikowit). Całość kruszców w obrębie otoczaków spajała masa żyłowa, którą stanowiły albit, dolomit, kalcyt i kwarc.
Galena z chalkopirytem
Na podstawie tych obserwacji można wysnuć wniosek, że chalkopiryt i galena powstały po spękaniu skupień pirytu. Możliwe jest jednak, że obserwowane następstwo mineralne nie odzwierciedla rzeczywistej kolejności wydzielania się tych minerałów, lecz wynika a mechanicznego wciśnięcia twardych ziaren pirytu w bardziej miękkie ziarna chalkopirytu i galeny. Mogło to nastąpić w trakcie ruchów tektonicznych, które doprowadziły do strzaskania zlepieńców i utworzenia się, obserwowanych miejscami w otoczakach, rudnych utworów, będących mieszaniną pirytu z okruchami wszystkich pozostałych minerałów kruszcowych.
W trakcie późniejszych badań na zwałach znaleziono tylko zlepieńce okruszcowane pirytem. Nie napotkano w nich natomiast pozostałych z wymienionych wcześniej minerałów kruszcowych [4].
Objaśnienia:
1. Gwarectwo (z niem. Gewerkschaft, z łac. communitas fovae) – spółka eksploatująca złoża rud metali nieżelaznych, a od XVIII w. także węgla kamiennego. W górnictwie środkowej Europy było znane już w końcu XII w., w Polsce od wieku XIV. Gwarectwa zostały ostatecznie zlikwidowane w 1946 r [5].
2. Bobrzak – (niem. Bibersberg) szczyt w Rudawach Janowickich o wysokości 839 m n.p.m. Wraz z Rudnikiem stanowi jedną z dwóch kulminacji południowo-zachodniej części głównego grzbietu Rudaw Janowickich. Od strony północnej, od Skalnika, oddziela go Przełęcz pod Bobrzakiem, od wschodniej jest oddzielony Rozdrożem pod Bobrzakiem od Wilkowyi. Bobrzak znajduje się na granicy dwóch jednostek geologicznych należacych do bloku karkonosko-izerskiego – masywu karkonoskiego i wschodniej osłony granitu karkonoskiego. Zachodnie zbocza zbudowane są z waryscyjskich granitów porfirowatych. Partie szczytowe z proterozoicznych gnejsów oczkowych, a wschodnie zbocza z dewońskich łupków łyszczykowych, zieleńców, amfibolitów i innych skał metamorficznych "serii Leszczyńca". Bobrzak był w przeszłości porośnięty lasem świerkowych regla górnego lecz w wyniku katastrofy ekologicznej drzewostan doznał poważnych uszkodzeń. Znajduje się na obszarze Rudawskiego Parku Krajobrazowego [5].
Źródła:
1) Dziekoński T., "Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku", Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972, s. 366.
2) Karsten C. J. B., Dechen H., Archiv für Mineralogie, Geognosie, Bergbau und Hüttenkunde, Elftes Bandes, Erstes Heft, 1831, s. 159.
3) Weigel J. A. V., "Geographische, naturhistorische und Technologische Beschreibung des souverainen Herzogthums Schlesien. Sechster Theil. Die Fürstenthumer Sagan und Breslau", Berlin 1802, s. 4.
Facebook Comments