Aglomeracja Wałbrzyska to koncepcja współpracy wielu samorządów z naszego regionu, w tym także Gminy Wiejskiej Kamienna Góra. Ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców poprzez rozwój gospodarczy, społeczny, infrastrukturalny oraz dbanie o środowisko naturalne.
Wójt Gminy KG o Aglomeracji Wałbrzyskiej → od 00:15 min. sek do 02:05 min. sek.
Koncepcja Aglomeracji Wałbrzyskiej jest zgodna ze Strategią Europa 2020. Z tego względu wspiera ona m.in. działania mające na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, w tym rekultywację terenów poprzemysłowych (finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego). Gminy należące do Aglomeracji Wałbrzyskiej mogą przykładowo koordynować projekty polegające na rewitalizacji terenów i obiektów poprzemysłowych, na cele gospodarcze, w tym turystyczne (Działania D1.1.4.B.). Daje to zatem szansę na pozyskanie funduszy europejskich na rekultywację terenów poprzemysłowych na terenie Ogorzelca.
Historia Zakładu w Ogorzelcu
Zakład Wzbogacania Kopalnych Surowców Chemicznych „Ogorzelec” został powołany do życia w 1957 r. przez Ministra Przemysłu Chemicznego na bazie wcześniej działających tu zakładów wydobywczych i przetwórczych. W latach 1948-1949, na bazie przedsiębiorstwa poniemieckiego, został przystosowany przez pobliskie Zakłady Przemysłowe R-1 w Kowarach do produkcji i wzbogacania rudy uranowej. W latach 1958-1960 Zakład rozbudowano i przystosowano do doświadczalnej refinacji rudy siarkowej wydobywanej pod Tarnobrzegiem. Po opracowaniu metody rafinacji rudy na skalę przemysłową, dalsze istnienie zakładu w tej postaci stało się niecelowe. Dlatego 1 lipca 1969 r. zakład zlikwidowano, a jego majątek przejęły Zjednoczone Zakłady Gospodarcze "Inco" – pełna historia zakładu oraz galeria znajdują się tutaj.
Niebezpieczna hałda w środku wsi
Współczesny Ogorzelec ma dzięki swojej przemysłowej przeszłości m.in. pamiątki po zakładach chemicznych i posiarkowy staw ze szlamem spod Legnicy (LGOM), jak również hałdy po kowarskich kopalniach uranu – to właśnie tu składowano odpady z kopalni uranu "Wolność". Brzmi to strasznie, ale cywilizacyjne "pazurki" są na szczęście ukryte i nie czynią większych zgrzytów w sielskim krajobrazie. Gorzej jest z jakością gleb i wód gruntowych, co do których nie można mieć pewności. Przemysł socjalistyczny cechował się specyficznym podejściem do świata. Usytuowanie zakładów chemicznych i przerobu siarki na obszarach, gdzie powstają strumienie i największe dopływy Bobru to pomysły "godne Nobla".
O niebezpieczeństwie, jakie dla mieszkańców wsi stanowi zakład poflotacyjny siarki pisaliśmy na naszej stronie w lipcu 2011 – powołując się na wyniki raportu WIOŚ (2003) oraz raportu wykonanego przez Zakład Inżynierii Środowiska EKO-PROJEKT (2009).
Cynk, ołów, kadm, miedź, nikiel, arsen, rtęć, czy rakotwórczy benzoapiren to trwałe składniki gleb znajdujących się na terenie i w pobliżu dawnych zakładów przeróbczych. Hałda posiarkowa charakteryzuje się licznymi rozmyciami i postępującym procesem erozyjnym na skarpach. W jej rejonie przepływa rów opaskowy, który odwadnia hałdę i uchodzi do rzeki Świdnik, co powoduje, że do rzeki wraz z wodami opadowymi dostają się niebezpieczne substancje.
W 2013 r. WIOŚ we Wrocławiu wydał kolejny raport sporządzony w oparciu o pobrane próbki w okolicy hałdy siarki w Ogorzelcu (4 punkty pomiarowe wyznaczono w 2012 r.). Informacje z naszego portalu posłużyły wtedy jako materiały metodyczne do przygotowania raportu. W raporcie potwierdzono podwyższoną obecność metali ciężkich oraz bardzo wysokie steżenie benzoapirenu – substancji rakotwórczej we wszystkich punktach pomiarowych.
Punkty pomiarowe 2012 
Wyniki raportu (niedopuszczalne wartości zostały wytłuszczone):
- punkt nr 1 – gleba kwaśna, podwyższona zawartość kadmu, niklu, ołowiu, cynku, miedzi, słabe zanieczyszczenie chromem, niedopuszczalne dla zdrowia stężenie benzo(a)pirenu
- punkt nr 2 – gleba lekko kwaśna, podwyższona zawartość ołowiu, średnie zanieczyszczenie cynkiem, słabe zanieczyszczenie chromem, silne zanieczyszczenie miedzią, niedopuszczalne dla zdrowia stężenie benzo(a)pirenu
- punkt nr 3 – gleba bardzo kwaśna, podwyższona zawartość ołowiu, cynku, słabe zanieczyszczenie chromem, miedzią, przekroczenie zawartości arsenu, niedopuszczalne dla zdrowia stężenie benzo(a)pirenu
- punkt nr 4 – gleba kwaśna, podwyższona zawartość ołowiu, cynku, chromu, miedzi, niedopuszczalne dla zdrowia stężenie benzo(a)pirenu
Uwarunkowania formalno-prawne rekultywacji
Działki, na których leży hałda znajdują są pod zarządem Gminy Kamienna Góra i Starostwa Powiatowego. To one powinny zadbać o jej zabezpieczenie i zagospodarowanie. Inaczej sytuacja ma się z terenem dawnych Zakładów Chemicznych INCO VERITAS.
Uchwalony przez Gminę Kamienna Góra Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamienna Góra (POŚ) zakłada w rozdziale "4.8 Ochrona gleb", że celem strategicznym Gminy jest rekultywacja gleb zdegradowanych ("4.8.1. Cele długoterminowe w ochronie gleb – prowadzić rekultywację gleb zdegradowanych" oraz "występowanie do Starosty Kamiennogórskiego o nakazywanie rekultywacji terenów zdegradowanych przez jego użytkowników"). POŚ zawiera również zapis o konieczności rekultywacji terenów zdegradowanych przez wydobycie surowców promieniotwórczych (s. 83). Dokładnie w tych obu kierunkach powinna zostać zrekultywowana hałda poprzemysłowa (odpady promieniotwórcze znajdują się na północnych skarpach hałdy, jak i pod nią).
Hałda siarki – stan na kwiecień 2014
Część obszaru hałdy znajduje się pod ochroną prawną (choć w sposób nie do końca formalny, bo brak uchwalonych dokumentów w tym zakresie), co wynika z przepisów prawa form ochrony przyrody (ściśle chronione rośliny). Należałoby to uwzglednić podczas tworzenia projektu rekultywacji.
Także ustalenia dokumentów planistycznych na szczeblu gminnym odnoszą się do hałdy w Ogorzelcu. Podczas ostatniej zmiany Studium (SUiKZP Gminy KG) wyrysowano na mapach Studium na wniosek mieszkanców Ogorzelca (str. 2 dokumentu tutaj) obszar cenny przyrodniczo występujący na hałdzie (flora-6).
Założenia SUiKZP Gminy Kamienna Góra
tereny cenne przyrodniczo na dawnych hałdach – obszar flora-6
STRATEGIA ZINTEGROWANYCH INWESTYCJI TERYTORIALNYCH
AGLOMERACJI WAŁBRZYSKIEJ NA LATA 2014-2020
Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) jest ważnym dokumentem Aglomeracji Wałbrzyskiej, w którym omówiono najważniejsze inwestycje, jakie związek gmin chce wykonać w latach 2014-2020. Ostatnio Aglomeracja Wałbrzyska otrzymała prawie miliard złotych na sfinansowanie ZIT, w tym też na rekultywację terenów poprzemysłowych.
TV Wałbrzych
W rodziale pt. "Infrastruktura mieszkaniowa. Rewitalizacja obszarów cennych kulturowo i poprzemysłowych" (Strategia ZIT AW) poruszony został problem terenów poprzemysłowych leżących w Ogorzelcu i Leszczyńcu:
Dodatkowo Aglomeracja Wałbrzyska musi zmierzyć się z problemem rewitalizacji obszarów poprzemysłowych. Znajdują się one w większości gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej. Najważniejsze tereny objęte lub wymagające rewitalizacji:
(…)
- Kamienna Góra, gmina wiejska – były zakład przemysłu chemicznego – INCO Veritas Ogorzelec, tereny poprzemysłowe w Leszczyńcu związane z byłym zakładem POLAM (własność Skarbu Państwa).
Oznacza to, że zgodnie ze strategią Aglomeracji Wałbrzyskiej Gmina Kamienna Góra mogłaby napisać projekt i złożyć wniosek o środki unijne na cele zagospodarowania terenów poprzemysłowych w naszej wsi.
Obszar poprzemysłowy w Ogorzelcu wymagający kompleksowej rekultywacji 
Niebezpieczna hałda unikalnym ekosystemem
Na szczycie hałdy znajdują się dwa osadniki wodne, w których rozwinęła się ciekawa szata roślinna, m.in. storczyki, podkolan biały, wełnianka, świbka błotna, roślinność szuwarowa – kwalifikujące się do objęcia ich indywidualną ochroną w postaci użytków ekologicznych. W osadnikach bytują też od wielu lat dzikie kaczki, fascynujący jest również świat owadów.
Ponadto następujące dokumenty mówią o wysokich walorach przyrodniczych tego obszaru:
- w „Programie ochrony środowiska dla Gminy Kamienna Góra” (str. 36 – "Wykaz roślin chronionych występujących na terenie gminy”) napisane jest, że występuje tam gnidosz rozesłany – objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową,
- w „Planie urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Kamienna Góra na okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2018 – Program ochrony przyrody – Brzeg 2009” (str. 124 – "Wykaz obszarów proponowanych do objęcia ochroną prawną”) napisane jest, że proponuje się tam utworzenie użytku ekologicznego ze względu na „bardzo obfite stanowisko storczyka szerokolistnego i interesujące zespoły szuwarowe”.
Fauna i flora na hałdach poflotacyjnych
Potencjalne kierunki zagospodarowania
Optymalny projekt rekultywacji terenów poprzemysłowych w Ogorzelcu mógłby zawierać poza kryterimi ekonomicznymi, formalno-prawnymi, geologiczno-inżynierskimi, przestrzennymi, czy hydrologicznymi, również aspekty środowiskowe, społeczne a nawet kulturowe, ze względu na zachowaną tam w niewielkim stopniu historyczną infrastrukturę techniczną.
Profil ukształtowania terenu (4 poziomy wysokości hałdy i 4 stawy) 
Kierunki rekultywacji i zagospodarowania terenu, jakie można by wprowadzić w projekcie:
- leśny – ochronny przed erozją, estetyczno-parkowy
- wodny – 4 stawy przyrodnicze
- dydaktyczny – edukacyjne ścieżki tematyczne ze względu na rzadko spotykaną roślinność szuwarową (użytek ekologiczny i stanowiska dokumentacyjne) – docelowo: ochrona gatunkowa roślin, zwierząt, mchów i grzybów
Hałda jest w taki sposób ukształtowana, że cały teren dawałby się w łatwy spośób przystosować do ścieżek spacerowych bez jego jakiegokolwiek dodatkowego przekształcania i konieczności ponoszenia dużych nakładów finansowych.
obszar wymagający ponownego zagospodarowania wraz z terenami byłego zakładu INCO VERITAS (czerwona linia wyznacza granice rekultywacji)
W przypadku realizacji w przyszłości takiego projektu istotny staje się aspekt partycypacji społecznej w projekcie. Stanowi to warunek i podstawę sukcesu działań w zakresie odnowy terenu w wymiarze niematerialnym. Działania rekultywacyjne nie mogą dotyczyć jedynie materialnego zabezpieczenia terenu, powinny jednocześnie w fazie realizacji wzmacniać aktywność społeczną oraz budować tzw. tożsamość miejsca (nie tylko poprzez aktywną namacalną ochronę środowiska, ale rownież poprzez wypracowanie poczucia przynależności mieszkańców do danego miejsca). Stworzenie procedur społecznych konsultacji powinno być zatem integralnym elementem poprzedzającym proces planowania, rekultywacji i być konsekwentnie realizowane aż do momentu zakończenia projektu.
Tematem zagrożenia jakie stwarzają hałdy w Ogorzelcu zajęły się w 2003 roku "Nowiny Jeleniogórskie" – J. Buzarewicz "Góra siarką usypana" – czytaj tutaj
Źródła dodatkowe:
Strategia rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2013-2020 (01.2013) – tutaj
Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej na lata 2014-2020 (06.2013) – tutaj
Facebook Comments